Manatuto Quarta-Feira-15 de Outobru-2025 โ Prezidente Autoridade Munisipรกl Manatuto hamutuk ho Ministรฉriu Administrasaun Estatรกl (MAE) organiza Seminรกriu Nรญvel Munisรญpiu nian kona-ba Desentralizasaun iha Timor-Leste: Progresu, Dezafiu no Oportunidade iha munisรญpiu Manatuto, ajenda ona ba loron 16โ17 Outubru 2025.
Tema sentrรกl ba seminรกriu neโe mak โ๐๐๐ฅ๐๐ง ๐๐ ๐๐จ๐๐๐ซ ๐๐จ๐ค๐ฬ๐ฅโ, ho sub-tema โ๐๐๐ฆ๐๐ญ๐ข๐ง ๐๐จ๐ฏ๐๐ซ๐ง๐๐ฌ๐๐ฎ๐ง ๐๐จ๐ค๐ฬ๐ฅ ๐๐ ๐๐๐ณ๐๐ง๐ฏ๐จ๐ฅ๐ฏ๐ข๐ฆ๐๐ง๐ญ๐ฎ ๐๐ง๐ค๐ฅ๐ฎ๐ณ๐ข๐ฏ๐ฎ ๐ง๐จ ๐๐ฎ๐ฌ๐ญ๐๐ง๐ญ๐ฬ๐ฏ๐๐ฅ ๐ข๐ก๐ ๐๐ฆ๐๐ข๐ญ๐ฎ ๐๐๐ฌ๐๐ง๐ญ๐ซ๐๐ฅ๐ข๐ณ๐๐ฌ๐๐ฎ๐ง ๐๐๐ฆ๐ข๐ง๐ข๐ฌ๐ญ๐ซ๐๐ญ๐ข๐ฏ๐ ๐๐จ๐๐ข ๐๐๐ค๐๐๐ฌ๐ข๐ค ๐๐จ๐ฏ๐๐ซ๐ง๐๐ฌ๐๐ฎ๐ง ๐๐ ๐๐จ๐ฏ๐ฎ.โ
Iha Munisรญpiu Manatuto, seminรกriu neโe lidera husi Sra. ๐๐๐ซ๐ข๐ ๐๐จ๐ซ๐๐ญ๐ญ๐ข ๐๐๐ซ๐ช๐ฎ๐๐ฌ ๐๐๐ฅ๐จ, Diretora-Jerรกl ba Simplifikasaun, Modernizasaun, no Administrasaun Lokรกl (DG-SMAL)
Seminรกriu neโepartisipa husi Membru Konsellu Konsultivu Munisipรกl, Sekretรกriu Munisipal, Diretรณr Servisu Munisipรกl, Diretรณr Delegasaun Teritoriรกl, Xefe Departementu, Administradรณr Postu Administrativu, Xefe Servisu Lokรกl sira. Hafoin seminรกriu munisipรกl konklui, Prezidente Autoridade Munisipรกl sira sei kontinua fasilita sesaun hanesan iha nรญvel Postu Administrativu sira. Seminรกriu neโe hetan apoiu tรฉkniku mรกximu husi ekipa PARTISIPA.

Entertantu, Governu Konstitusional da-IX Timor-Leste, liu husi Ministeriu Administrasaun Estatal Komprometidu atu kontinua implementa polรญtika desentralizasaun nuโudar meius ida atu hadiโak governasaun, hasaโe prestasaun servisu pรบbliku, hakbit komunidade lokรกl no hakbesik governasaun ba populasaun;
Ho promulgasaun Lei Nรบ. 23/2021 kona-ba Poder Lokรกl no Desentralizasaun Administrativa no Rezolusaun Governu Nรบ. 6/2025, 10 Fevereiru kona-ba โExecuรงรฃo da Estratรฉgia de Descentralizaรงรฃo Administrativa e de Instalaรงรฃo dos รrgรฃos Representativos do Poder Local 2025-2028โ. Governu liuhusi Ministรฉriu Administrasaun Estatรกl (MAE) ho Liรฑa Ministรฉriu relevante hirak neโebรฉ deskonsentra ona kompetรฉnsia ba autoridade munisipรกl halo ona progresu balun ba iha estabelesimentu institusional (segunda faze polรญtika desentralizasaun) iha nรญvel Administrasaun Lokรกl Estadu hodi Hametin funsionรกrius kuadrus governasaun lokรกl nian.
Ho pensamentu prinsipal 2 iha leten maka Governu liu hosi Ministรฉriu Administrasaun Estatal (MAE) realiza ona Seminรกriu Nasionรกl iha loron 15-16 setembru ho intensaun prinsipal atu Governu ho partes interessadas hotu iha nosaun/koรฑesimentu neโebรฉ kleโan sobre polรญtika desentralizasaun no estabelesimentu poder lokรกl no atu lori pensamentu neโe ba nรญvel munisipal, Postus Administrativus, Sukus, Aldeias, ema hotu, maka Ministรฉriu Administrasaun Estatal realiza ohin loron Seminรกriu Munisipal ida neโe ho pensamentu ida hanesan kona-ba Desentralizasaun.

Seminรกrio Munisipรกl neโe sei fornese plataforma ba fahe informasaun, reforsa koรฑesimentu, no fรณ espasu atu hatene situasaun real husi implementasaun politika no prosesu desentralizasaun husi autoridade Munisipal, entidades, kuadrus no funsionรกrius Publikus. Neโe atu reforsa ba planeamentu estratรฉjiku entre entidade Governu relevantes ho parte interessadas prinsipais.
Tan neโe Seminรกriu Munisipal neโe halibur ita hotu, Ofisial Senior husi Governu Sentral/MAE, Presidente Autoridade Munisipal ho nia estrutura, Postus Administrativus, Konsellu Konsultivu Suku, Forsa polรญtika, konfisoens religiosas, juventude no parseirus dezenvolvimentu neโebรฉ servisu besik iha area Desentralizasaun nian hodi halo reflesaun kona-ba progresu ba programa, meius atu responde ba dezafius iha รกmbitu desentralizasaun, no aliรฑa prioridade ba futuru governasaun desentralizada iha Timor-Leste.
Ministรฉriu Administrasaun Estatal (MAE) konsidera seminรกrio nรญvel munisipal neโe importante tebes atu aliรฑa prioridade no nuโudar preparasaun ida ba avaliasaun kondisaun mรญnimu husi autoridades Munisipal iha tinan 2026 hodi kumpri Rezolusaun Governu Nรบ. 6/2025 nian.


๐๐๐ฃ๐๐ญ๐ข๐ฏ๐ฎ๐ฌ:
- Refleksaun sobre progresu, dezafius e oportunidade husi implementasaun polรญtika desentralizasaun durante neโe.
- Aprezenta rezultadus husi avaliasaun funsionamentu servisu lokรกl no kondisaun existente Autoridades Munisipal nian neโebรฉ halaโo husi MAE.
- Hametin liutan koordenasaun entre instituisaun governu sentral no Autoridade Munisipal hodi reforsa polรญtika no programa Desentralizasaun Administrativa no Poder Lokal.
- Identifika prioridade estratรฉjiku hodi reforsa kapasidade munisipiu prepara ba avaliasaun kondisaun minimu hodi prepara ba instalasaun Poder Lokรกl no Desentralizasaun Administrativa.


๐๐๐ณ๐ฎ๐ฅ๐ญ๐๐๐ฎ ๐๐ฌ๐ฉ๐๐ซ๐๐๐ฎ:
- Iha komprensaun neโebe hanesan kona-ba progresu atual desentralizasaun iha Timor-Leste.
- Hatene progresu no lakunas husi avaliasaun ba funsionamentu servisu lokal no kondisaun ezistente Autoridade Munisipal ida-idak nian.
- Hatene progresu no lakunas husi implementasaun kompetensias mak delega ona ba Autoridade Munisipal iha ambitu desentralizasaun administrativa institusional.
- Hametin parseria servisu entre entidade governu nasional e parte interessada hodi re forsa prioridade Governu nian ba politika desentralizasaun administrativa.
- Iha ideia geral atu estabelese ekipa trabalho oinsa diskute forsa trabalho munisipal inklui reforsa kapasidade rekursu umanu hodi prepara autoridade munisipรกl sira ba avaliasaun kondisaun minimu no implementasaun poder lokal bazeia ba rezolusaun governu no. 6/2025, 10 Fevereiru โExecuรงรฃo da Estratรฉgia de Descentralizaรงรฃo Administrativa e de Instalaรงรฃo dos รrgรฃos Representativos do Poder Local 2025-2028โ.
#MEDIA PAM MANATUTO
